Kisa bir süre önce, benden bir fizik sinavi puanlamasinda
hakemlik yapmami isteyen meslektasimdan çagri aldim.
Meslektasim fizik sinavindaki bir soruya verdigi yanit
nedeniyle ögrencilerinden birine "sifir" puan takdir etmisti.
Ögrencisi de "eger puan yöntemi adil olsaydi,en yüksek puani
alacagini" iddia etmekteydi. Meslektasim ve öğrencisi sonunda verilen
yaniti, tarafsiz bir hakeme puanlatmak için anlasmaya varmislardi. Hakem olarak
da beni seçmislerdi. Arkadasimdan çagriyi alir almaz, kendisine ugradim ve
sinavda sorulan soruyu okudum:
"Barometre yardimiyla yüksek bir binanin yüksekliginin
ne sekilde
saptanacagini gösterin."
Ögrencinin yaniti da söyleydi:
"Barometreyi binanin en üst katina çikaririz.
Barometrenin ucuna bir ip baglar ve yukaridan caddeye sarkitiriz. Tekrar ipi
yukari çeker ve ipin uzunlugunu ölçeriz. Ipin uzunlugu bize binanin
yüksekligini verir."
Yanit çok ilginçti, fakat ögrenciye bunun için puan
verilebilir miydi?
Ögrencinin, soruyu tam ve dogru biçimde yanitladigindan, bu
sorudan tam puan almak için güçlü bir nedene sahip oldugunu anladim. Diger
taraftan ögrenciye tam puan verilecek olursa, ögrenci fizik dersinden yüksek
bir notla geçecekti. Yüksek bir not ise ögrencinin fizik dersiyle ilgili
davranislari kazandiginin göstergesiydi, fakat sorunun yaniti onun fizik
bildigini ortaya koymuyordu.
Bunun üzerine ögrenciye ayni soruyu bir daha yanitlamasini
önerdim. Anlasmaya vardiktan sonra, ögrenciye soruyu yanitlamasi için 6
dakikalik bir sure tanidim ve yanitin içinde onun fizik dersinde kazandigi
davranislari ortaya koymasi gerektigini söyledim.
Bes dakika geçmesine karsin, ögrenci hiç birsey yazmamisti.
Baska bir sinifta dersimin baslamak üzere oldugunu söyleyerek yanit vermekten
vazgeçip, geçmedigini sorudum; fakat ögrencinin cevabi:
"Hayir vazgeçmedim" seklindeydi.
"Bu soruya verilebilecek pek çok yaniti oldugunu,
bunlardan en iyisini seçmeye çalistigini" belirtti. Karistigim için özür
dileyip,soruyu çözmeye devam etmesini söyledim. Bir dakika sonra ögrenci
yanitini verdi:
"Barometreyi binanin en üstüne çikaririm ve çati
katindan asagi egilerek barometreyi birakirim. Birakir birakmaz kronometreyle
zaman tutmaya baslarim. Barometre yere çarpar çarpmaz kronometreyi durdurur ve
"S= 1/2 a t2 " (S esit bir bolu iki a t kare) formülü ile binanin
yüksekligini hesaplarim. "Bu yanit karsisinda, meslektasima devam etmek
isteyip istemedigini sordum.
Meslektasim ögrenciye hak ettigi puani verecegini söyledi.
Tam yanlarindan ayrilirken ögrencinin "pek çok yaniti bulundugunu"
söyledigini hatirlayarak, diger yanitlarin neler oldugunu sordum.
Evet, barometre yardimiyla yüksek bir binanin yüksekligini
bulmanin pek çok yolu vardir" dedi. "Örnegin,günesli bir günde disari
çikar, hem barometrenin gölgesini hem de barometrenin boyunu, daha sonra da
binanin gölgesini ölçerek, basit bir oranlamayla yüksekligini
bulabiliriz."
"Çok güzel, diger yöntemlerin nedir?" diye sordum.
"Çok basit bir yöntem daha var ki onu siz de
begeneceksiniz. Bu yöntemde, barometreyi elimize alir ve binanin
merdivenlerinden en üst kata dogru tirmanmaya baslariz. Merdivenleri
tirmanirken barometrenin boyu kadar duvar boyunca isaretleyerek ilerleriz. Daha
sonra isaretleri sayariz ve isaretlerin sayisi bize barometrenin birimi
cinsinden binanin yüksekligini verir. Bu yöntem dogrudan ölçmeye
örnektir."
Daha karmasik bir yöntem isterseniz, bunun için barometreyi
bir ipin ucuna baglar ve sarkaç gibi sallamaya baslarsiniz. Böylece en alt
katta ve binanin en üstünde "g" degerini saptayabilirsiniz. Bu iki g
degerinin farkindan ilke olarak binanin yüksekligini bulabilirsiniz."
Sonunda ögrenci sözlerini su sekilde tamamladi:
"Eger çözüm için, fizikle bir sinirlama getirmezseniz
daha pek çok yanit bulunabilir. Örnegin, barometreyi alip alt kattaki kapicinin
odasina gidersiniz. Kapiciya eger binanin yüksekligini size söyleyecek olursa
barometreyi ona vereceginizi bildirir ve binanin yüksekligini
ögrenebilirsiniz."
Kaynak: Measurement and Evaluation in Education and
Psychology.William A. Mehrens, Irvin J. Lehmann. "